Het kerkhof aan de dieweg

De aanleg van de begraafplaats aan de Dieweg hield verband met verschillende gebeurtenissen. De nieuwe grote verkeersaders in Ukkel zoals de Brugmannlaan werkten een demografische explosie in de hand: op een eeuw tijd vertienvoudigde de bevolking tot wel 20.000 inwoners in 1900. De begraafplaatsen van Sint-Pieters en Sint-Job waren te klein geworden.

In 1866 richtte de cholera-epidemie een waar bloedbad aan onder de Brusselse bevolking. De gemeente besloot toen de begraafplaats aan de Dieweg aan te leggen, destijds 1 hectare 71 are groot. In 1902, 1916 en 1923 volgden er uitbreidingen.

De sluiting van de kerkhoven van Sint-Job (1871) en Sint-Pieters (1876) versnelde de verzadiging.

In 1945 opende de Ukkelse overheid dan de begraafplaats van Verrewinkel.

Vanaf 1877 bood de begraafplaats aan de Dieweg een laatste rustplaats voor heel wat Asjkenazische joden. Omdat de Israëlitische begraafplaats van Sint-Gillis niet kon worden uitgebreid, werd de “Dieweg” door de joodse gemeenschap van heel de agglomeratie gebruikt, alsook door families uit een vijftiental verschillende landen. De Hebreeuwse graven nemen ongeveer 1/3 van de oppervlakte van de begraafplaats in.

Dat lokte hevig protest uit bij een deel van de bevolking dat achterdochtig was ten opzichte van deze grote semitische aanwezigheid. Burgemeester Hubert de Fré hield evenwel voet bij stuk, net als zijn opvolgers. Deze concessies vormden dan ook een niet-geringe bron van inkomsten voor de gemeente: voor aanvragers die niet in Ukkel woonden, werd het tarief voor altijddurende concessies verdubbeld en dat was het geval voor de meeste joden. Als tegenprestatie mochten zij dan in alle vrijheid hun eredienst op de begraafplaats uitoefenen.

Hoewel het kerkhof in onbruik was vanaf 1945, hadden de inwoners tot 1958 de keuze om er zich te laten begraven. Daarna werd definitief overgeschakeld op de begraafplaats van Verrewinkel.

Tot op heden zijn er evenwel nog bijzettingen op de begraafplaats aan de Dieweg, maar enkel in de grafkelders waar er nog plaats is.

Het erfgoed van grafmonumenten en versieringen van de graven van de vroegere Ukkelse burgerij, is indrukwekkend. Verschillende architecturale stijlen uit het verleden, zoals de neogotische of neoklassieke stijl, zitten erin verwerkt.

In het begin van de vorige eeuw nam de grafkunst de nieuwe architecturale stijlen over: eerst de art nouveau en later, in de twintiger jaren, de art deco. Deze verschillende architecturale invloeden geven het geheel een eclectisch voorkomen.

De klassieke oudheid vormde een inspiratiebron voor de Ukkelse burgerij. Heel wat monumenten zijn voorzien van driehoekige frontons, palmbladmotieven, afgeronde zuilen, enz. Andere monumenten zoeken hun inspiratie in de gotiek: verticale stand, gebroken bogen, rozetten, glasramen, enz.

Tegen het begin van de 20^ste eeuw maakt de art nouveau zijn opwachting. De materialen zijn edel (vele graven in graniet), de vormen soepel, de kromming is alomtegenwoordig. Getuige het schitterende graf voor Isaac Stern en zijn echtgenote van de hand van Victor Horta uit 1896.

In de jaren 1920 gaat de kromming eruit. De mode verandert en ruimt plaats voor de art deco met haar strakke lijnen: geometrische vormen en sobere versieringen staan nu centraal. De strakke sfinx op de piramide van beeldhouwer Marcel Eau (petekind van Horta) is een perfect voorbeeld van deze nieuwe architecturale beweging.

De beeldhouwwerken en medaillonportretten van de Dieweg zijn niet religieus van aard. Het gaat eerder over (soms voorname) personen die hun portret voor de eeuwigheid wilden laten vastleggen. Men kan er werken aanschouwen van Joseph Jacquet, Paul Dubois, Armand Bonnetain of Auguste Puttemans.

De grafschriften en de gegraveerde symbolen op de joods-Asjkenazische graven doorstonden de tand des tijds, zoals de uil die de terugtrekking in melancholie en eenzaamheid symboliseert, de vleermuisvlerken die het lange leven symboliseren, evenals de samengevouwen handen van echtgenoten met gebroken ketens eromheen, als verzinnebeelding van de plotselinge scheiding van geliefden.

Enkele van de vooraanstaande personen die op het kerkhof aan de Dieweg werden begraven: