Wandelpad langs de Oude Spoorlijn

• Toegang voor personen met een beperkte mobiliteit
• Fontein met drinkbaar water
• Speelplein
• Moestuin
• Picknicktafel

De beslissing voor de aanleg van de spoorlijn tussen het station van de Brusselse Leopoldwijk en Tervuren viel in 1877. Dat was een periode waarin onze hoofdstad de laatste zet gaf aan haar uitbreiding langs de tentakels van zijn spoorwegnet, net alsof het om een spinnenweb ging. De eerste fase van het traject (tussen de Leopoldwijk en Oudergem) werd gebouwd met privéfondsen van de Bank van België. De officiële opening had plaats in juni 1881. Het tweede deel, met de terminus aan de Albertlaan in Tervuren, werd in september 1882 voltooid. Vanaf dan reed er vijf keer per dag een trein met haltes in Etterbeek, Oudergem, Woluwe-Laan, Woluwe-Centrum, Kappelleveld, Stokkel, Oppem en Tervuren. Kleine bedrijven (opslagplaatsen van steenkool en bouwmaterialen, werkplaatsen, enz.) verrezen in de buurt van de stations. De ontsluiting van de zone gaf ook een impuls aan de verstedelijking. In 1897 werd de terminus op vraag van koning Leopold II verplaatst, zodat de bezoekers van de Koloniale Tentoonstelling vlak voor de ingang van het park en museum van Tervuren konden uitstappen voor een bezoek aan het beroemde ‘Dorp van de Congolezen’.

In 1929 verkocht de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen, die het traject Brussel-Tervuren uitbaatte, de spoorlijn aan de Algemene Maatschappij voor Economische Spoorwegen. Die kampte met financiële problemen en vond dat de uitbating onvoldoende rendeerde. Daarom verkocht ze het traject op haar beurt door aan de Algemene Maatschappij van Elektrische en Industriële Bedrijven (Electrabel) die er de elektrische aandrijving wou uittesten. Die richtte de Maatschappij voor de Elektrische Spoorlijn Brussel-Tervuren op, moderniseerde en elektrificeerde de lijn die in 1931 de eerste operationele geëlektrificeerde spoorlijn werd in België. Ze bouwde ook extra haltes in Watermaal, Oudergem (Waversesteenweg) en Wezembeek. Voor de onderneming was het een testlijn die als voorbeeld diende voor andere elektrificeringswerken langs het Belgische spoorwegnetwerk. Het succes liet niet lang op zich wachten: tegen het einde van de oorlog telde men drie miljoen reizigers per jaar.

Het verval begon in het begin van de jaren vijftig. Electrabel wou de lijn liever kwijt. Op 31 december 1958 vervoerde een trein de laatste reizigers over het traject. De NMBS nam de exploitatie over, maar uitsluitend voor goederenvervoer. In 1970 kwam ook daar een einde aan. Het ongebruikte terrein kreeg een nieuwe bestemming als wandelpad en de bruggen werden afgebroken. In Oudergem volgen de snelweg Brussel-Namen en de metro een deel van het traject van de spoorlijn. Tussen Stokkel en Wezembeek gebruikt de tram sinds 1988 een traject van 3 km.

As voor zachte weggebruikers en ecologische corridor

De kans was zo mooi! Als aangename groene corridor dwars door de Woluwevallei vormt het wandelpad langs de oude spoorlijn een onmisbare schakel in de Groene Wandeling, die als idee opgang maakte in de tweede helft van de jaren tachtig. Brussel is een stad met een groot aantal parken, landbouwgebieden in het randgebied, en het prachtige Zoniënwoud. Waarom dan geen poging ondernemen om een grote wandeling aan te leggen die al die elementen met elkaar verbindt en de hele stad omsluit? Een ander Brussels project sloot daar wonderwel bij aan: dat van een groen en blauw netwerk dat  nieuwe groene ruimten wil creëren waar die ontbreken, en alle groenzones onderling wil verbinden via straten met bomenrijen. Tegelijk wilde men de rivieren, vijvers en drassige zones in de stad meer tot hun recht laten komen.

Het wandelpad op de verlaten spoorlijn is een perfect voorbeeld van deze twee aspecten van ruimtelijke ordening in de stad.

Om voetgangers en fietsers de mogelijkheid te bieden om de ongeveer 6 km tussen Oudergem en Sint-Lambrechts-Woluwe af te leggen, werden er voetgangersbruggen gebouwd op de plaatsen van de vroegere spoorwegbruggen: over de Waversesteenweg, de Watermaalse Steenweg, de Park van Woluwelaan, de Bovenbergstraat, de Stokkelsesteenweg en – de meest indrukwekkende – over de Tervurenlaan. De Jasminbrug werd gerestaureerd. Het wandelpad volgt heel nauwkeurig het tracé van de spoorlijn. Het neemt er ook het  profiel van over: nu eens ligt het op hoge taluds, dan weer op dezelfde hoogte als de huizen en soms ligt het zelfs een stuk lager, als de helling van het terrein dat vereist. Er staan op regelmatige afstanden zitbanken en er zijn twee speeltuintjes, eentje dicht bij de voetgangersbrug over de Waversesteenweg in Oudergem en een tweede bij Woluwe Station. Kinderen krijgen zo de kans om even te stoppen en te spelen.

Wie op de oude spoorlijn loopt, volgt de Woluwevallei en kan heel gemakkelijk zijn groene uitstap verderzetten in een van de vele parken in de buurt (Reigerbos, Woluwe, Mellaertsvijvers, Parmentier, Bronnen en Malou). Het gaat hier ook om een andere manier om zich in Brussel te voet of met de fiets naar werk, school, winkels, sport- of vrijetijdsactiviteit te verplaatsen … en de mobiliteit in de hoofdstad te verbeteren.

Monumenten

Voetgangersbrug aan de Tervurenlaan (2001)

Deze brug is 78 m lang en weegt bijna 125 ton. Architect Pierre Blondel en ingenieur Laurent Ney tekenden het ontwerp voor een wedstrijd. De brug rust op valse rotspartijen in beton uit het einde van de negentiende eeuw (rocaillestijl) die voor deze gelegenheid werden gerestaureerd.

Beeldhouwwerk

Spoorwegkalligrafie (2001)

Langs de oude spoorlijn Brussel-Tervuren ontwierp Daniël Steenhaut (1960) ter hoogte van Woluwe Station een ontmoeting tussen twee stukken van de spoorweg. Plots komen ze tot leven: de rails gaan her en der rechtop staan, vormen kronkels en nemen de vorm van een menselijk lichaam aan. Op de plek waar de twee stukken elkaar kruisen, hebben ze zich ontwikkeld tot een man en een vrouw die elkaar de hand reiken. Dit beeldhouwwerk in staal, met houten ballasten en dwarsbalken, won de wedstrijd voor beeldhouwkunst van het Brusselse Gewest in 2001.

Musea

Op de hoek van de Tervuren- en de Vorstlaan, lager gelegen dan het wandelpad, staat de stelplaats van de trams die de MIVB beheert. Daar huist ook het Museum voor Stedelijk Vervoer te Brussel. De verzameling omvat trams, bussen, trolleybussen en taxi’s die de stad sinds 1869 doorkruisten.