Dagen van de veerkracht van 12 & 13 maart 2022– Verslag

Focus

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest onderneemt actie tegen de klimaatveranderingen die een dagelijkse realiteit zijn geworden. Er worden dan ook op alle mogelijke niveaus veerkrachtige initiatieven opgezet. Die komen vanuit verschillende actoren, waaronder de overheid en collectieve voorzieningen en burgers, die meer zichtbaarheid verdienen. Begrijpen wat ‘veerkrachtig worden’ wil zeggen voor een gewest als het onze vormt de kern van deze Dagen van de veerkracht. Specialisten en experten ter zake institutionele actoren en terreinactoren hebben mekaar ontmoet zodat we een beter inzicht krijgen om beter te kunnen handelen. 

1. Conferentie over de Brusselse stedelijke veerkracht

Op de conferentie van zaterdagavond 12 maart kwamen 6 deskundigen uit elkaar aanvullende vakgebieden bijeen om de veerkracht van ons Gewest te bespreken. Dit debat was gebaseerd op de grote uitdagingen van de huidige klimaatverandering. Het doel was om via deze verschillende benaderingen een meervoudige perceptie van veerkracht te verkrijgen en mogelijke oplossingen aan te reiken om deze op het niveau van ons grondgebied te ontwikkelen.

De Franse econoom en filosoof Benjamin Coriat ontwikkelde het begrip ‘commons’ als belangrijke hefbomen voor de veerkracht van een territoriale gemeenschap. Deze notie van het delen van het gebruik van een terrein, een gebouw of middelen stelt een collectief en burgers immers in staat lokale veerkrachtprojecten en -oplossingen uit te voeren. Antwoorden kunnen worden gevonden op een breed scala van gebieden zoals energie, voeding, afvalbeheer, mobiliteit of materiaalproductie bijvoorbeeld. Voor de lokale overheden is in dit verband een belangrijke rol weggelegd: zij moeten de ontwikkeling van de ‘commons’ op het Brussels grondgebied vergemakkelijken.

Het verband tussen de effecten van natuurlijke veranderingen zoals klimaatverandering op de biodiversiteit en ecosystemen werd benadrukt door onderzoeker en hoogleraar ecologie Nicolas Schtickzelle. Verstoringen van het leefmilieu maken dus deel uit van de evolutie van levende organismen en dwingen hen tot voortdurende aanpassing en hetzelfde geldt voor ecosystemen. Anderzijds moeten de belangrijkste kenmerken van deze veranderingen, zoals hun amplitude, hun temporele frequentie of hun ruimtelijke locatie, momenteel in het oog worden gehouden, gezien het belang en de snelheid van de klimaatverandering. 

Pierre Lacroix, landschapsarchitect en verantwoordelijke voor projecten inzake stedelijke veerkracht, benadrukte dat de wetenschappelijke gemeenschap sinds het MEADOW-rapport (M.I.T - Club van Rome) uit 1972 wist dat we de grenzen van de planeet overschrijden en dat het huidige systeem niet duurzaam is, omdat het geen rekening houdt met alle parameters. Om veerkracht te ontwikkelen, is het dus nodig de doelstelling van economische groei te herzien en uit het kapitalisme te stappen. Er moet een nieuwe wereld ontstaan, die veerkrachtiger maar ook eensgezinder en soberder is en wij moeten aan deze kwesties werken.

Roselyne de Lestrange, stads- en landschapsarchitect, belichtte de Brusselse bioregio, die zich uitstrekt tot ver buiten de administratieve grenzen, tot in het hinterland. De veerkracht van het grondgebied kan alleen in ruimere zin worden opgevat en op basis van een gemeenschappelijke ecosystemische basis, met een verhoogde bescherming van de strategische levende componenten (blauw, groen, bruin ... netwerk). Zij stelt voor een bovengewestelijk observatorium op te richten en het vraagstuk van het evenwicht met de ecosystemen, de mens en de niet-menselijke levende wezens opnieuw centraal te stellen. Wij moeten de weg van soberheid en geluk terugvinden en de overheersing van de sterkste functies over de meest kwetsbare uitbannen.  

Voor Olivier De Schutter, hoogleraar internationaal recht, ten slotte, is veerkracht diversiteit. Het betekent ook dat men de oude wereld achter zich moet laten en moet streven naar meer creativiteit en innovatie. In die zin heeft de staat een overheersende rol te spelen, omdat hij een facilitator van verandering moet zijn. Hij moet een ecosysteem creëren dat gunstig is voor deze veranderingen. Dat kan door sociale breuken en ongelijkheden te verminderen, door het gewicht van dominante economische actoren te verkleinen, door de ruimte voor het ontstaan van de ‘commons’ te organiseren en door niches voor lokale innovatie te creëren. Om nog maar te zwijgen van de noodzaak om de bestuurscultuur om te buigen naar meer burgerparticipatie.  

Zie de opname van de conferentie

2. Initiatieven van veerkracht in het dagelijks leven in Brussel

• In de voormiddag zullen twaalf Brusselse veerkrachtige initiatieven worden voorgesteld voor een forum met vruchtbare gedachtewisselingen en het delen van ervaringen. Dit op het vlak van Good Food, geïntegreerd waterbeheer, vergroening & biodiversiteit, alternatieve mobiliteit en de sociale cohesie in de wijken. Overzicht van de initiatieven (video)

KOM À LA MAISON : #KomàlaMaison

Het eerste participatief en solidair buurtrestaurant van België ! Bij KOM à la maison komen de Brusselaars samen om lokale en seizoensgebonden producten klaar te maken en te eten.

PEPINIERE CITOYENNE - #PépiniereCitoyenne

Participatieproject gebaseerd op de band tussen de Brusselaars en de fruitboom: het doel is de fruitboom terug te brengen op het openbare plein en opleidingsruimten te creëren voor het beheer van fruitbomen en -struiken. Als Brussel een fruitbos moet worden, kan dat net zo goed op een lokale en participatieve manier gebeuren!

CITI-ZEN - #CitiZen

Het project van deze Participatieve Duurzame Wijk is ontstaan uit de reflectie tussen buren over wat er wel of niet kan veranderen in hun wijk en hun dagelijks leven als zij zich samen inzetten voor een duurzame en collectieve verandering.

LE BLED - #LeBled

BLED dat zijn Berchemse burgers die samen gemeenschappelijke en duurzame projecten organiseren.

CULTUREGHEM - #Cultureghem

Van een no go zone naar een must go zone Cultureghem is een zoektocht naar meer kwaliteitsvolle gedeelde ruimte op de bruisende ontmoetingsplek van de 10.000 m² van Abattoir in Anderlecht.

Cultureghem is ...

• Een ontmoetingsplaats voor jong en oud
• Waar er wordt gedeeld in de breedste zin van het woord: eten, ruimte en tools. op de abattoir of op vadrouille
• Waar ideeën een plek vinden en van schets tot werkelijkheid groeien
• Waar honderden helpende handen ervoor zorgen dat plekken tot leven komen

STRATEGIE VOOR REGENWATERBEHEER DOOR DE GEMEENTE VORST - #Forest-Vorst

In Brussel zijn stedelijke overstromingen voornamelijk het gevolg van het ondoorlatend maken van de bodem. Het regenwater dat niet meer op natuurlijke wijze in de grond kan sijpelen, overbelast de rioleringen en vloeit via de aansluitingen terug naar de woningen. Daarom heeft de Gemeente Vorst haar waakzaamheid verhoogd en werkt ze intensiever samen met de verschillende betrokken partijen.

FILTER CAFE FILTRE - #FiltreCafeFiltre

Voortgekomen uit de burgerbeweging, heeft Filter Café Filtré zich tot doel gesteld om via ontwerpend onderzoek concrete oplossingen en ruimtelijke toekomstvisies te ontwikkelen waarbij een betere luchtkwaliteit, verkeersveiligheid, meer leefbare en kindvriendelijke steden de objectieven zijn.

ECOLOGIE URBAINE RESILIENTE - #EcologieUrbaineRésiliente

Het project ARBRES wil de socio-ecologische voorwaarden onderzoeken voor de inplanting van fruitbomen in Brussel, in een Antropocene context, en begrijpen hoe ze kunnen bijdragen tot de veerkracht van het voedselsysteem en een reeks andere ecosysteemdiensten.

B@BEL HUT MARKET - #B@belHutMarket

B@bel Hut Market is bovenal een ontmoetingsplaat maar ook een wekelijkse verdeling van voedselpakketten, een sociale kruidenier, een cafetaria, een cyberruimte en een gezellige plek waar aan verschillende workshops kan worden deelgenomen.

ESPACE LIBELULLE - #EspaceLibellule

De dienst van het OCMW van Etterbeek dat de Kruidenierswinkel, de Garderobe en de Culturele Estafette omvat.

SUNSUD - #SunSud

De Zuiderhaard is een Openbare Vastgoedmaatschappij die 2115 woningen beheert verspreid over Vorst en Sint-Gillis. Deze is ontstaan van de fusie tussen de Foyer forestois en de Foyer saint-gillois.  Haar opdracht bestaat erin sociale woningen te verhuren bestemd voor een bevolking met beperkte inkomen in overeenstemming met de Huisvestingscode. De waarden waarop de Zuiderhaard berust zijn AUTONOMIE, SOLIDARITEIT, GEZELLIGHEID, INTEGRITEIT en RESPECT

HAVEN VAN BRUSSEL - #LePort-DeHaven

Het Natuur- en Biodiversiteitsplan ontwikkeld op de openbare ruimten die worden beheerd door de Haven van Brussel 

• Video’s van de 12 veerkrachtige initiatieven die werden voorgesteld op 13 maart 2022
• Raadpleeg de Brusselse burgerinitiatieven van de wijk

3. Het participatief proces ‘Laten we Brussel samen voorbereiden

• In de namiddag kwamen de burgers die betrokken zijn bij het participatief proces ‘Laten we Brussel samen voorbereiden’ aan de minister van Leefmilieu hun aanbevelingen inzake natuur en vergroening voor een veerkrachtiger Stadsgewest voorstellen. Het verslag "Laten we Brussel samen voorbereiden" (.pdf)  

De burgeraanbevelingen die uit het proces naar voren waren gekomen, voorgesteld tijdens de Dagen van de veerkracht:

• Een platform opzetten om burgers te betrekken bij debatten en projecten in verband met vergroening;
• Geïntegreerd regenwaterbeheer toepassen en de bodem opnieuw doorlaatbaar maken;
• Dialoogcirkels tussen buren opzetten om hen te motiveren hun wijk/huizenblok/straat groener te maken;
• Mobiliteit opnieuw uitdenken om meer plaats te laten aan gezellige groene ruimten en zachte mobiliteit;
• Ontmoetings- en uitwisselingspunten uitbouwen via, onder andere, het herwaarderen van stadsrecyclage;
• Doorlaatbare zones beschermen;
• Duurzame en toegankelijke stadslandbouw aanmoedigen;
• Ervoor zorgen dat overheden het goede voorbeeld geven en zich inzetten om vergroening te vergemakkelijken;
• Ecologische netwerken ontwikkelen om de verplaatsingen van wilde dieren te vergemakkelijken.