Europa: bodem, circulaire economie en biodiversiteit stonden in maart en april centraal in gesprekken

Brusselse expertise in bodembeheer onder de aandacht brengen

Half maart kwamen bij Leefmilieu Brussel tijdens de 'Belgian soil week' een aantal deskundigen bijeen om bodemgezondheidskwesties te bespreken. Het evenement, waaraan specialisten uit heel Europa en daarbuiten deelnamen, was een gelegenheid om kennis en goede praktijken op het gebied van bodembeheer uit te wisselen. Leefmilieu Brussel speelde de rol van facilitator en deelde zijn uitgebreide ervaring over dit onderwerp.

Hoewel het bodemthema in het verleden niet echt op de radar van de EU stond, is het de afgelopen jaren een belangrijk onderwerp geworden voor Europese wetgevers. In het kader van de Green Deal is de huidige Europese Commissie van mening dat gezonde bodems essentieel zijn voor het bereiken van klimaatneutraliteit, een schone en circulaire economie, het tegengaan van biodiversiteitsverlies, het voorzien in gezond voedsel, het beschermen van de menselijke gezondheid en het stoppen van woestijnvorming en bodemaantasting.   

In deze optiek stelde de Europese Commissie in 2021 een EU-bodemstrategie voor met horizon 2030, die een kader biedt voor bodembescherming en -herstel in Europa. Het nieuwe voorstel voor een richtlijn inzake bodemmonitoring en veerkracht, dat in juli 2023 werd voorgesteld, voorziet in een alomvattend en samenhangend monitoringkader en wil duurzaam bodembeheer en de sanering van verontreinigde locaties aanmoedigen.

Het Belgische voorzitterschap heeft bodem op de agenda gezet als belangrijk thema. Het heeft ook beloofd alles in het werk te stellen om de onderhandelingen over de wet op de bodemmonitoring vooruit te helpen. Het doel? Een algemene overeenstemming vinden tussen de 27 lidstaten over de inhoud ervan. Dit wetgevingsdossier, waarover het Europees Parlement zijn standpunt al vastgesteld heeft en dat momenteel door de 27 lidstaten wordt besproken binnen de Raad, biedt een wettelijk kader om tegen 2050 gezonde bodems te hebben in Europa.

Europa en Brussel mobiliseren zich voor de circulaire economie

Op 17 april 2024 brachten bedrijven, onderzoekscentra en ngo's van over de hele wereld een bezoek aan Belgische actoren en initiatieven van de circulaire economie. Leefmilieu Brussel organiseerde bezoeken aan circulaire projecten zoals Circularium en Spullenhulp. Het leidde ook een workshop over de circulaire economie bij bouwen en renoveren, met speciale aandacht voor gerecyclede materialen en materialen van biologische oorsprong. Het evenement maakte deel uit van het World Circular Economic Forum (WCEF), dat van 15 tot 18 april plaatsvond in Le Square in Brussel. Een groot aantal internationale experts en belanghebbenden deelden er hun kennis over circulaire innovatie. Tijdens de WCEF-week was er geen gebrek aan nieuwe ideeën, goede praktijken en netwerkmogelijkheden om mondiale, Europese en lokale vertegenwoordigers te helpen bij hun overgang naar een volwaardige circulaire economie.  

Wat doet Europa om de circulaire economie te stimuleren? In 2020 introduceerde de EU een reeks maatregelen om deze nieuwe levensstijl te bevorderen. Deze maatregelen staan beschreven in het actieplan voor de circulaire economie. Het actieplan richt zich op sectoren die het meest gebruikmaken van de natuurlijke hulpbronnen en waar het potentieel voor circulariteit groot is, zoals elektronica en ICT, batterijen en auto's, verpakkingen, plastic, textiel, bouw en gebouwen, voedingswaren, water en voedingsstoffen. Uiteindelijk is deze reeks initiatieven bedoeld om onze economie te moderniseren en te transformeren. Met welk doel? Om duurzame producten te maken en Europese bedrijven en burgers in staat te stellen om te participeren aan deze verandering.   

Het Belgisch EU-voorzitterschap wil een drijvende kracht zijn voor verandering in de transitie naar een circulaire economie. Hoe? Door de dialoog over dit onderwerp te bevorderen en bij te dragen tot de interinstitutionele onderhandelingen over kritieke dossiers zoals de voorgestelde verordening inzake verpakkingen en verpakkingsafval. En er is goed nieuws op dat gebied! De onderhandelaars hebben immers een overeenkomst bereikt die verpakkingen in de EU veiliger en duurzamer zal maken. Dit is een van de eerste successen van ons EU-voorzitterschap op het gebied van milieubeleid.   

Adaptatie aan klimaatverandering: natuur-gebaseerde oplossingen, een krachtige bondgenoot

Op 29 april kwamen EU-deskundigen bijeen in de lokalen van Leefmilieu Brussel om het potentieel te bespreken van een sterk opkomende benadering om de uitdagingen op het gebied van klimaatverandering en biodiversiteit aan te pakken: natuur-gebaseerde oplossingen(NbS). NbS zijn oplossingen die geïnspireerd en ondersteund worden door de natuur. Ze zijn minder duur en bieden voordelen op milieu-, sociaal en economisch gebied, en bovendien helpen ze om veerkracht op te bouwen tegen de klimaatverandering. NbS zijn een belangrijke bondgenoot bij het beperken van de gevolgen van klimaatrisico's zoals overstromingen of hittegolven.

Tijdens het evenement werd een aantal prospectieve studies gepresenteerd, waaronder het langverwachte rapport van het Europees Milieuagentschap over stedelijke adaptatie in Europa. De bijeenkomst bood belanghebbenden, waaronder lokale spelers zoals Leefmilieu Brussel, een gelegenheid om van gedachten te wisselen met mondiale en Europese partners en om deze sector overschrijdende aanpak van stedelijke en klimaatuitdagingen verder te promoten.  

Het meest recente belangrijke document voor de bescherming van de biodiversiteit in Europa is de EU-strategie inzake biodiversiteit. Deze strategie ontvouwt een ambitieus langetermijnplan om de achteruitgang van onze ecosystemen om te keren en de EU het voortouw te laten nemen in de internationale onderhandelingen om het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan. In de strategie komen NbS specifiek aan bod en worden ze erkend als een krachtig instrument voor het succesvol implementeren van de Green Deal, de routekaart voor Europa's klimaat- en milieuambities. 

Tegen deze achtergrond voert de Europese Commissie verschillende bewustmakingscampagnes op Europees en mondiaal niveau om de wijdverspreide invoering van NbS aan te moedigen. De EU financiert een groot aantal Europese onderzoeksprojecten rond NbS, met name via het Horizon Europe programma en het EU-financieringsprogramma voor milieu en klimaat (LIFE).

Het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU heeft de kans om een positieve rol te spelen in het promoten en implementeren van NbS. Op korte termijn is het doel (1) de volgende Europese legislatuur (2024-2029) te overtuigen van het potentieel van NbS en onderzoek en (2) innovatie op dit gebied aan te moedigen door de financiering van projecten in het volgende financieel meerjarenplan te ondersteunen.