Ambiorixsquare

• Speelplein
• Toegang voor personen met een beperkte mobiliteit

Buiten de stadsmuren had Brussel vroeger het uitzicht van het platteland, met kleine land- of tuinbouwbedrijven (tenminste als de bodemkwaliteit dat toeliet), molens, brouwerijen en andere bedrijfjes. Hier en daar stonden kriskras wat bouwvallige huisjes, maar ook enkele mooie landhuizen voor de edellieden.

Ten oosten van Brussel slingerde de Maalbeek zich door de velden en vormde langs zijn loop een reeks vijvers die het overtollige regenwater in de natte seizoenen opringen. De grootste was de Hoevijver met een oppervlakte van 7 hectare. Later werd die herdoopt tot de „vijver van Sint-Joost‟. De waterpartij aan de Maria-Louizasquare is daar een laatste restant van. De Maalbeekvallei werd gekenmerkt door uitgesproken reliëfverschillen.

In 1810 werd beslist om de stadswallen af te breken. Dat was de aanzet voor een langzaam, maar onverbiddelijk proces van verstedelijking ten koste van het omringende platteland en natuurlijk ook van de Maalbeekvallei.

In 1853 lijfde de stad Brussel de helft van het grondgebied van Sint-Joost-ten-Node in. Daarbij hoorde het stuk waar nu de squares liggen.

Vanaf dat moment zagen de uitbreidingsplannen voor deze wijk in het noordoosten het daglicht. Ze waren van de hand van baron Jamblinne de Meux, ingenieur bij de stad Brussel of van architect Gédéon Bordiau (die ook het Jubelpark ontwierp).

Uiteindelijk viel de keuze in 1875 op de voorstellen van Bordiau die trouwens rekening hield met de opmerkingen van de stadsingenieur. Hij plande een ondergrondse spoorweglijn als verbinding tussen het Noord- en het Leopoldstation, de afbraak van de aanpalende woningen en van de dichtbevolkte Granvellewijk, en het dichtgooien (om hygiënische redenen) van een groot deel van de vijver van Sint-Joost. Op deze vrijgekomen oppervlakte plande hij de aanleg van een opeenvolging van pleinen en kaarsrechte straten tegen een langzaam oplopende helling.

Helemaal bovenaan wilde hij een kerk laten bouwen. En er waren ook plannen voor een Paleis voor Schone Kunsten. Maar toen de werken eind jaren 1880 op hun einde liepen, maakte de economische crisis de uitvoering van deze laatste twee projecten onhaalbaar.

Bovendien moesten de in volle platteland aangelegde squares verschillende jaren wachten op de nodige verkavelingen rond de pleinen en in de aanpalende straten. Die kwamen langzaam op gang, maar rond de eeuwwisseling stonden de meeste huizen van de „squarewijk‟ er wel.

En wat voor huizen! Ze werden gebouwd tijdens een rijke architecturale periode en vormen tot op vandaag een relatief homogeen geheel, met de subtiliteiten van het eclectisme en de „neostijlen‟ (vooral Vlaamse neorenaissance). Daarbovenop vertonen ze kenmerken van de uitzonderlijke stijl die de art nouveau vormt en waarvan nog enkele meesterwerken overblijven rond de squares, zoals het hotel Saint-Cyr van Gustave Strauwen.

Beeldhouwwerken

Paard bij drinkplaats (1899)

De stad Brussel bestelde dit bronzen beeldhouwwerk bij Constantijn Meunier (1931-1905). Het stelt een man met paard voor. Ze rusten uit na hun zware arbeid in de mijn. Het paard lijkt zich te laven aan het water van de fontein waar het beeldhouwwerk bovenuit stijgt.

Gedenkteken Max Waller (1914)

Max Waller (1860-1889) stichtte het avant-gardistische literaire tijdschrift „La Jeune Belgique‟ dat de Belgische literatuur verdedigde, en was er hoofdredacteur van. Het gedenkteken van Victor Rousseau (1865-1954) toont zijn profiel in wit marmer. Erboven torent een gebeeldhouwde vrouwenfiguur in verguld brons die met haar houding en gedrapeerde jurk de symbolistische koorts van die periode illustreert.

Het barbaarse element

De georganiseerde samenleving en de fraaie beschaving (1898-1899). Drie beeldhouwwerken in brons op stenen voetstukken domineren het waterbekken en zelfs de volledige Ambiorixsquare. Ze zijn het werk van de klassieke en aristocratische beeldhouwer Jacques de Lalaing (1858-1917) die in zijn verbeelding een allegorie zag van de drie stadia van de mensheid. Een primitieve mens met sterke spierbundels verzinnebeeldt het barbaarse element. In het midden stellen de Kunsten of de overheersende Griekse invloed, de fraaie beschaving voor. Aan de andere uithoek staat de Romeinse rechtspraak symbool voor de georganiseerde samenleving.