Dudenpark

Het Dudenpark maakte vroeger deel uit van het Heegdebos, dat zich uitstrekte van Bosvoorde tot Vorst. In de middeleeuwen maakte dit bos deel uit van de Benedictijnenabdij van Vorst, een nonnenklooster dat in 1106 werd gesticht onder de bescherming van de abdij van Affligem. In 1238 werd het een autonome abdij.

Onder het Ancien Régime werd het bos stap voor stap ontgonnen om weilanden te creëren. De ene militaire bezetting volgde op de andere en de abdij nam haar toevlucht tot houtkap om economische redenen. Uiteindelijk bleven er van het oorspronkelijke bos slechts enkele losstaande flarden over. De aanwezigheid van een stenen kruis (het staat nog altijd op de hoek van de Mysteriestraat en de Brusselsesteenweg) was aanleiding voor een naamsverandering tot ‘Kruysbosch’.

Na de Franse Revolutie werd het domein van de abdij van Vorst ontmanteld. Een zekere Mosselman kocht het ‘Kruysbosch’ en hernoemde het tot ‘Mosselmanbos’. Hij bouwde er zijn landhuis.

Het bos veranderde in 1869 opnieuw van eigenaar. Guillaume Duden, een rijke Duitse kanthandelaar, maakte er zijn buitenverblijf van. Hij bouwde in het domein van ongeveer 23 hectare een mooie woning in neoklassieke stijl, met paardenstallen, een protestantse kapel (die er niet langer staat), een kiosk, en bruggen en trappen waarmee hij het decor van dit bospark verrijkte.

Het echtpaar Duden had een grote bewondering voor koning Leopold II. In 1895 schonk Guillaume Duden daarom zijn eigendom en het kapitaal dat nodig was voor het onderhoud aan de koning, onder de voorwaarde dat het een openbaar park werd en zijn naam kreeg. Toch werd het park pas volledig eigendom van de koning na het overlijden van mevrouw Duden.

Er was een aanleiding voor dit initiatief. Koning Leopold II had vlakbij immers zelf een groot openbaar park laten aanleggen (het huidige park van Vorst). De visionaire koning en de vrijgevige handelaar legden een verbinding tussen deze twee groene zones (hoewel die pas concreet vorm kreeg in 1949 met de inrichting van de Lainésquare) en schonken zo aan de dichtbevolkte Brusselse wijk, de groene long die ze nodig had.

Hoewel Leopold II nog geen mede-eigenaar was van het park, nam de koning het Dudenpark toch al op in de Koninklijke Schenking waarmee hij het grootste deel van zijn privé-eigendommen aan de Belgische staat naliet. Zo werd het park in 1912, na de dood van Ottilie Duden, opengesteld voor het publiek. De Koninklijke Stichting zorgde voor het beheer. Het domein werd in 1973 geklasseerd.

In 2004 verkeerde het park in slechte staat. Het Brusselse Gewest onderhandelde met de Koninklijke Stichting (die eigenaar blijft). Ze sloten een overeenkomst waarbij Leefmilieu Brussel instaat voor het beheer en de restauratie.

Die overeenkomst werd van kracht op 1 september 2006.

Monumenten

Het Duden- of Parkkasteel
Toen Guillaume Duden het ‘Mosselmanbos’ in 1869 aankocht, wilde hij er zijn ‘buitenverblijf’ van maken. Hij bouwde in 1973 een elegante woning in neoklassieke stijl. De inkom heeft een opmerkelijke glazen luifel in de vorm van een baldakijn. Aan de achterkant staan twee torens aan beide zijden van het hoofdgebouw. In 1913, na de dood van het echtpaar Duden, was het kasteel twintig jaar lang het werkterrein van de school voor tropische geneeskunde van Dr. Broden. Spaanse kinderen die slachtoffer waren van het Francogezinde revolutie, vonden er onderdak in 1937. De Koninklijke Stichting verhuurde het kasteel daarna aan het Instituut voor Zendertechniek en Cinematografie, later hernoemd tot Nationaal Radio- en Filminstituut (NARAFI-INRACI), dat het gebouw nog steeds gebruikt.

Paardenstallen
De paardenstallen van het Dudenkasteel liggen enkele honderden meter verder, aan de kant van de Victor Rousseaulaan. Het is een lang uitgerekt gebouw in bruine steen, hier en daar afgewisseld met witte steen.
Het gebouw ademt met zijn trappentoren en zolderramen met torentjes, de sfeer uit van een klein kasteel. Het gebouw werd heringericht, en de parkwachters en tuiniers gebruiken het nu als opslagplaats voor hun materiaal.

Portierswoning
De portierswoning ligt aan de parkingang aan de Gabriel Fauréstraat. Ze dateert van het einde van de negentiende eeuw. Deze villa in Vlaamse neorenaissancestijl staat ter beschikking van Leefmilieu Brussel dat het gebruikt in zijn oorspronkelijke functie als woning voor de portier-conciërge van het park.
 

Beeldhouwwerken

Borstbeeld van Leopold II
Dit borstbeeld staat in het noordelijke deel van het park dicht bij de Lainésquare op een sokkel met de inscriptie: ‘Aan koning Leopold II, weldoener van de openbare parken’. Het beeldhouwwerk is van de hand van Thomas Vinçotte.

Stenen kruis
Zoals vaker bij dit soort volksdevotie, is de oorsprong van het stenen kruis op de hoek van de Mysteriestraat en de Brusselsesteenweg onbekend. We weten alleen dat het heel oud is omdat het bos ‘Kruysbosch’ heette voor Mosselman er in 1792 eigenaar van werd.

Regenboog (2003)
De internationaal gerenommeerde Italiaanse beeldhouwer Mauro Staccioli (1937) ontwerpt beeldhouwwerken die aansluiten bij hun omgeving. De plaats bepaalt voor hem welk kunstwerk hij maakt. Deze grote boog in ijzer – dat met de tijd verroestte – vormt een regenboog die het grasperk van de Lainésquare opfleurt. Het werk kwam er naar aanleiding van Europalia Italia 2003.