Ter Kamerenbos

• Toegang voor personen met een beperkte mobiliteit
• Speelplein

Het Terkamerenbos, dat tijdens het Ancien Régime het Heegdebos werd genoemd, is eigenlijk een uitloper van het Zoniënwoud naar Brussel toe. Zijn geschiedenis is dus vervlochten met die van het grote woudmassief dat eeuwenlang vooral dienstdeed als jachtterrein van het Hof van Brabant. Het met eiken en beuken bezaaide en heel heuvelachtige bos werd vroeger doorkruist door twee oude wegen: de Dieweg (tussen Boondaal en Ukkel) en de Verkenweg, die toeliet vanuit de Terkamerenabdij de Dieweg te bereiken.

In de 18e eeuw werden er nieuwe, rechte wegen getrokken. Vandaag kan men hiervan nog steeds bepaalde stukken, omzoomd door een dubbele rij beuken, in het landschap herkennen.

Rond 1840 begon men het bos meer en meer het Terkamerenbos te noemen. Het grensde immers aan de bezittingen van de naburige Terkamerenabdij. Het werd echter weinig bezocht omdat het moeilijk toegankelijk was.

Om hun gloednieuwe Louizawijk op te waarderen en de bebouwing van die zone uit te breiden, stelden Jean-Philippe De Jonckere en Jean-Baptiste Jourdan in 1844 voor om een nieuwe laan aan te leggen die hun wijk met het Terkamerenbos zou verbinden en dat dan als een openbare promenade zou worden ingericht. Dat was het begin van een lange polemiek, omdat de gemeente Elsene zich tegen dit project kantte.

In 1857 steunt de toekomstige koning Leopold II  in een toespraak de omvorming van het Terkamerenbos tot een park, en de aanleg van een van de mooiste lanen van Europa. Dit deblokkeert de toestand. Datzelfde jaar nog krijgt de Stad Brussel de toestemming om een ontwerpwedstrijd te organiseren voor de aanleg van de Louizalaan. De werken gaan van start in 1860.

Op hetzelfde moment beginnen er onderhandelingen met de regering om een vergunning voor het Terkamerenbos te bemachtigen en zo over te kunnen gaan tot de inrichting ervan. Dit gebeurt op 2 juni 1862.

Er worden 4 projecten voorgelegd aan de gemeenteraad, die uiteindelijk kiest voor dat van Edouard Keilig, een Duitse tuinarchitect die al enkele jaren in België woonde. Hij had trouwens al eerder van de toekomstige koning Leopold II de opdracht gekregen om het koninklijk domein van Tervuren te verfraaien. De inrichting van het Terkamerenbos zou hem pas echt bekend maken.

Voor dit nieuwe project koos hij voor de Engelse landschapsstijl die in de 19e eeuw erg in trek was, met veel variatie in uitzichten, taferelen en perspectieven. Hij sprong uiterst voorzichtig om met de oude bomen en aarzelde niet om zijn plannen aan te passen om de mooiste exemplaren voor de kapbijl te behoeden. Dit was trouwens een eis van de opdrachtgever. In zijn ontwerp splitste hij het bos op in twee delen, die hij elk een eigen schilderachtige aanblik gaf. In het eerste deel, dat eerder nog deel uitmaakte van het oude bos, legde hij het Engels grasperk aan, vergrootte een natuurlijke ravijn en bouwde er een monumentale pittoreske rotsbrug. In het tweede deel maakte hij gebruik van een lager gelegen deel om er een grote vijver met een bebost eilandje aan te leggen, alsook een rots in zandsteen, waarin een grot werd uitgehouwen. Uitgezonderd sommige stukken van de oudere dreven, is het wegennet bochtig aangelegd, om het landschapsaspect van het park beter te kunnen accentueren.

 Al van in de begindagen trok het Terkamerenbos veel bezoekers aan. Het werd al snel een van de meest populaire promenades van de hoofdstad, eerst voor de meer welgestelde rijke klassen, later voor een meer gemengd publiek. Edouard Keilig zal bijna veertig jaar lang toezien op het beheer van het park. Daarna valt die rol te beurt aan een andere grote naam uit de geschiedenis van de Brusselse parken en tuinen: de opzichter van de aanplantingen van de Stad, Jules Buyssens.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zullen veel bomen stiekem worden gekapt. Het restauratiecomité dat in 1966 in het leven wordt geroepen, zal toezien op het geleidelijke herstel ervan.

In februari 2006 werd er een stedenbouwkundige vergunning afgeleverd voor een nieuwe fase in de restauratie en opwaardering van het ondertussen geklasseerde Terkamerenbos. De werken werden voltooid in 2009/2010.

Monumenten

De oude tolhuizen

De toegang tot het Terkamerenbos aan de Louizalaan wordt gesierd door twee bijna identieke, neoklassieke en rechthoekige gebouwen. Deze creaties van de architect van de Stad Brussel, Auguste Payen, werden opgetrokken in 1835 aan de Naamsepoort om dienst te doen als bewakingsposten en kantoren voor de inning van de gemeentelijke belasting die toen moest worden betaald op bepaalde voedingsmiddelen die de Brusselse Vijfhoek binnenkwamen.

Toen die cijns in 1860 werd afgeschaft, werden de twee paviljoenen afgebroken en heropgebouwd aan de ingang tot het Terkamerenbos. Meer dan een eeuw lang herbergden ze het politiecommissariaat van de wijk en een woning. Nu worden ze verhuurd aan de privésector.

De gevels met hun zuilen, frontons, Toscaanse pilasters en ronde vensters zijn, net als het zinken dak, geklasseerd sinds 1998.

De watertorens

De twee watertorens van het Terkamerenbos liggen beide aan de Belle Alliancelaan en zijn met elkaar verbonden via een bruggetje. De kleinste dateert van 1879-1880 en is een van de oudste van België.

De tweede, die dertig meter hoog is, werd een tiental jaren later gebouwd. Ze rusten op een breukstenen onderbouw en werden opgetrokken in baksteen en verfraaid met blauwsteen. Ze vervullen niet langer hun aanvankelijke doel en werden gerestaureerd en verbouwd tot zalen voor recepties.

De schilderachtige rotsbrug

Deze brug maakt deel uit van de schilderachtige taferelen die landschapsarchitect Edouard Keilig ontwierp om het Terkamerenbos in te richten volgens de romantische verzuchtingen van die tijd. De brug is 27 meter breed en 15 meter hoog en overbrugt het ravijn ter hoogte van de Floralaan.

Ze bestaat uit een boog van gemetselde blokstenen en bakstenen die aan alle kanten zijn bekleed met lichtbruin zandsteen uit Ronquières. Het bouwwerk is omzoomd en begroeid met hulst, klimop, braamstruiken en rododendrons om het een meer ‘natuurlijke’ aanblik te geven. De borstwering bestaat uit opgerichte monolieten die rustieke, imitatiehouten relingen omsluiten.

De waterval

Rechts van het meer vloeit een waterval uit een rotsstructuur van 8 meter hoog om zo een bergtafereel te scheppen. De rotsen zijn gemaakt van gehouwen beton en blokstenen. De brug over de rotsstructuur is eveneens beschermd door betonnen relingen in de vorm van takken.

Recreatieve voorzieningen

Het Chalet van het Gymnasium (1875), het Chalet Robinson (1877) en het Chalet van de Nachtegalen (1892) zijn café-restaurants of tearooms in een pittoreske of pittoresk-eclectische stijl, precies zoals de plattelandshuisjes uit die tijd. Ze werden gebouwd om de steeds talrijkere wandelaars rustplaatsen te bieden waar ze ook iets konden eten of drinken.

Om de sfeer van het bos in ere te houden, werd hun aantal beperkt tot vier. Het vierde, De Melkerij (1871), werd in 1973 door een brand verwoest.